Neuroacupunctuur
Neuroacupunctuur is een verzamelnaam voor enkele vormen van acupunctuur
die specifiek ingezet worden bij de behandeling van neurologische
ziekten en chronische pijnen. Ook kunnen onderdelen van de
neuroacupunctuur ingezet worden bij psychiatrische stoornissen zoals
depressies en angststoornissen. Eén van de onderdelen van de
neuroacupunctuur is de schedelacupunctuur, waarbij naalden in de
schedelhuid ingebracht worden. De speciale Japanse schedelacupunctuur,
ontwikkeld door Dr Yamamoto, wordt ook wel aangeduid met de term
neuroacupunctuur, aangezien deze acupunctuurvorm vooral effectief is bij
de behandeling van neurologische ziekten en pijn.
'Neuroacupunctuur' als term wordt ook op een tweede wijze gebruikt, als
een verzamelnaam voor de multidisciplinaire studie naar de werking van
acupunctuur verklaard vanuit het zenuwstelsel. Het eerste tekstboek die
deze invalshoek koos verscheen in 2001, onder de titel:
“Neuroacupuncture: Scientific Evidence of Acupuncture Revealed” (1). Het
werkingsmechanismen van acupunctuur in het algemeen wordt steeds meer
gezocht via de invloed van acupunctuurnaalden op met name het centrale
zenuwstelsel, maar ook op de hormoonhuishouding en op het immuunsysteem.
Dit boek is samengesteld door een team van specialisten onder leiding
van een hoogleraar aan de Universiteit van Californië. In dit
belangwekkende werk wordt door wetenschappers uit de neuroradiologie,
neuro-oftalmologie en neuroanatomie de modernste resultaten besproken
van de research naar de effecten van acupunctuur op m.n. centraal
zenuwstelselniveau. Uit recent onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat met
moderne beeldvormende technieken, zoals PET scanning, na het prikken van
acupunctuurpunten specifieke delen van de hersenen een versterkt
metabolisme tonen. En zelfs dat er bepaalde genen in de hersenen door
acupunctuur in- en uitgeschakeld kunnen worden.
Neuroacupunctuur is zo belangrijk geworden, dat aan de Nobel
Universiteit in Los Angeles (USA) een speciale leerstoel is opgericht en
een hoogleraar is benoemd die onderzoek begeleidt en onderwijs geeft
m.b.t. de neuroacupunctuur.
Yamamoto New Scalp Acupuncture (YNSA):
de jongste vorm van
neuroacupunctuur.
De
meest recente vorm van neuroacupunctuur, de Japanse schedelacupunctuur
volgens Yamamoto, is vooral goed te gebruiken bij de behandeling van
pijnsyndromen. Deze vorm van acupunctuur gaat ervanuit dat er op de
hoofdhuid projecteis bestaan van alle organen en ledematen. Vaak
reageren de klachten al direct positief bij het drukken op het op de
hoofdhuid gelegen en met de klacht corresponderende punt, waarna het
punt geprikt wordt. Belangrijk is onderscheid te maken aan welke kant op
de schedel er geprikt wordt: of op de Yang (achterzijde) of op de Yin
(voorzijde) zone. Patiënten met chronische syndromen zoals Multipele
Sclerose of de ziekte van Parkinson reageren vaak beter als de Yangzone
wordt gestimuleerd.
Een
veel gebruikt punt door de neuroacupuncturist die het YNSA systeem
hanteert, is het zogenaamde D punt. Dit punt bevindt zich boven het
jukbeen voor de oorschelp. Het D punt wordt voornamelijk geprikt voor de
behandeling van klachten van de benen, de onderbuik en de lumbale
wervelkolom.
Er
bestaat een integratie tussen enkele aspecten van de YNSA methode en de
traditionele Chinese geneeskunde. Dit uit zich voornamelijk in de punten
die corresponderen met de organen en de orgaan- en meridiaanenergieën,
de zogenaamde Y-punten. Als er bijvoorbeeld op de rug een pijnlijk
Chinees acupunctuurpunt (Back Shupunt) is, corresponderend met een
bepaald orgaan, zoals bijvoorbeeld de nieren, dan kan de pijn ook direct
verminderen of opgeheven worden door het corresponderend Y-nierpunt aan
dezelfde zijde te prikken. De zones met de Y punten liggen rond het oor.
Soms
zetten we ook electroacupunctuur in op de YNSA punten, afhankelijk van
de klachten en de duur van de klachten. Zeker bij patiënten die een
beroerte hebben doorgemaakt is het belangrijk om vaak verschillende
methoden af te wisselen of te combineren, om de aangedane ledemaat of
orgaan via verschillende wegen zo veel mogelijk te stimuleren.
Acupunctuur bij de behandeling van een beroerte lijkt het meest
effectief als direct, een paar dagen na het optreden van het
neurologisch uitval begonnen wordt met de behandeling. Zo worden direct
de hersenen ook gestimuleerd, om nieuwe verbindingen aan te leggen,
zodat de functie weer voor een deel of zelfs geheel hersteld wordt.
Yamamoto zelf echter meent dat men het aantal naalden minimaal moet
houden voor een optimaal effect van zijn methode. Dit berust op zijn
uitgebreide ervaring met zijn systeem. Er is echter op dit gebied nog
geen wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd. Wij hebben gemerkt dat
alleen bij speciale pijnsyndromen men het aantal naalden inderdaad
minimaal moet houden, zoals bijvoorbeeld bij de behandeling van
posttraumatische dystrofie. Als men daar meer naalden zet dan de strikt
noodzakelijke hoeveelheid naalden, neemt het pijnstillende effect van
de behandeling namelijk weer af. Wel kan men de YNSA methode bij de
behandeling van posttraumatische dystrofie erg goed combineren met een
andere vorm van neuroacupunctuur, de segmentale electroacupunctuur op
rugpunten naast de wervels. Hierdoor wordt de effectiviteit veelal
vergroot.
De
pijnreductie door het inzetten van de YNSA techniek is ook in een
recente experimentele studie geëvalueerd, waarbij pijnprikkels werden
aangeboden op de top van de hak bij 42 proefpersonen. Het YNSA D-punt,
het klassieke Chinese Blaas 27 punt en twee placebopunten op de bilspier
en op het hoofd werden bij allen getest op hun effectiviteit. Uit het
onderzoek kwam naar voren dat er een significant verschil bestond in
pijnreductie ten gunste van het D-punt ten opzichte van Blaas 27 (p <
0,0007). Tevens was er groot significant verschil tussen de echte en
placebopunten (p < 0,00006)
(2).
Concluderend blijkt de techniek volgens Yamamoto een goede aanvulling te
vormen in de praktijk van de neuroacupuncturist.
Het gepropageerde fenomeen
Bijzonder boeiend is het optreden van het zogenaamde gepropageerde
fenomeen. Dit is een subjectieve sensatie die de patiënt meldt, als een
bepaald acupunctuurpunt aangeprikt wordt. Sommige patiënten kunnen dan
warmte en prikkelende sensaties ervaren in het beloop van een meridiaan,
en soms zelfs in een hele meridiaan en de aansluitende meridiaan.
Wij
hebben gemerkt dat bij het prikken van bepaalde punten volgens het
Yamamoto systeem er heel duidelijke gepropageerde fenomenen kunnen
ontstaan. Zo kan men bij patiënten met MS via prikken van het Yang D
punt soms warmte en prikkelende sensaties in de spastische benen
veroorzaken, die als therapeutisch effect hebben dat de spasmen of de
pijnen aan de naald minder worden. Ook bij het prikken van het handpunt
op de haargrens kunnen deze sensaties in hand en arm gevoeld worden. Het
leidt meestal bij de patiënten tot grote verbazing en draagt bij aan het
therapeutische effect. Het gepropageerde fenomeen is een enorm
interessant fenomeen, waarvoor we nog geen goede neurobiologische
verklaring hebben.
Chinese schedelacupunctuur: een onderdeel van de neuroacupunctuur
Chinese schedelacupunctuur, is één van de eerst ontwikkelde vormen van
neuroacupunctuur. Deze vorm is ontwikkeld door een groep van
arts-acupuncturisten in China, die zich bezig hielden met de behandeling
van patiënten met neurologische stoornissen. Zij waren ontevreden over
de effecten van de klassieke Chinese acupunctuur bij deze aandoeningen.
Er zijn in de afgelopen 70 jaar in China 4 vormen van schedelacupunctuur
ontwikkeld, die gebaseerd zijn op verschillende ideeën.
De
Chinese neuroacupunctuurtechnieken kunnen in het algemeen goed ingezet
worden samen met lichaamsacupunctuur.
De
Chinese schedelacupunctuur volgens Shunfa maakt geen gebruik van
traditionele acupunctuurpunten op de schedel, maar werkt met een aantal
zones op het hoofd die corresponderen met de diverse functionele
regionen in de hersenen. Verder is de techniek van prikken anders dan
bij de lichaamsacupunctuur. De naalden worden ondiep, onder de hoofdhuid
ingebracht en er wordt veel vaker gestimuleerd dan bij de klassieke
lichaamsacupunctuur het geval is. In China wordt enkele malen gedurende
een sessie een ruime minuut lang de naald heel snel rondgedraaid,
ongeveer 200 maal per minuut. In het westen gebruiken we voor die
stimulatie van de naalden liever electroacupunctuur, omdat anders de
acupuncturist wel behoorlijk snel moe in de handen wordt, en omdat de
electroacupunctuur stabielere stimulatie geeft met kleinere kans op een
naaldsyncope. Bij ORES gebruiken we hiervoor de 200 Hz frequentie, omdat
die frequentie in de literatuur het meest genoemd wordt.
Er
is nog een tweede in het Westen bekende vorm van de Chinese
schedelacupunctuur, die ontwikkeld is door de acupuncturist Dr. Zhu.
Deze vorm sluit meer aan bij de traditionele Chinese acupunctuur, omdat
er van de lokalisatie van klassieke acupunctuurpunten op de schedel
uitgegaan wordt, zoals bijvoorbeeld het acupunctuurpunt op het hoogste
deel van het hoofd, DM 20. Zhu zelf heeft in de USA een kliniek en
behandelt samen met collega’s onder andere MS patiënten en ALS
patiënten.
Bij
een beroerte is de behandelingsfrequentie die voor schedelacupunctuur in
China wordt aangeraden meestal een maal per dag of om de dag; een
beroerte is een van de meest voorkomende indicaties. In het westen is
het realiseren van deze hoge behandelfrequentie erg moeilijk, wij raden
daarom om praktische redenen een behandelingsfrequentie aan van 2 maal
per week.
Ontstaan van de
schedelacupunctuur
De
geschiedenis van de schedelacupunctuur is beschreven door Shoukang, in
het Journal of Traditional Chinese Medicine (3). In China worden
er met de schedelacupunctuur vele tiental ziekten behandeld, zowel
psychiatrische ziektebeelden zoals angstsyndromen en depressies, maar
ook veel pijnsyndromen en aandoeningen die gepaard gaan met
verlammingen.
De
oorsprong van de schedelacupunctuur is gelegd door Huang Xuelong, die in
1935 de relatie zocht tussen punten op de schedelhuid en de functionele
delen van de hersenschors. Er waren in die periode enkele
acupuncturisten die dit idee opnamen en vooral bij patiënten met een
beroerte probeerden om de hoofdhuid boven de hersendelen die uitgevallen
waren te stimuleren, om de genezing te bespoedigen. Dat gaf soms mooie
resultaten en in de jaren 70 van de vorige eeuw is er door diverse
Chinese acupuncturisten aan dit idee verder gewerkt. Er zijn in China
aanvankelijk 3 scholen ontwikkeld op basis van het werk van de
acupuncturisten Jiao Shunfa, Fang Yunpeng, and Tang Songyan. Terwijl
Jiao en Fang probeerden aansluiting te vinden bij de lokalisatieleer van
de hersenfuncties met hun projecties op de schedelhuid, bewandelde Tang
een klassieke Chinese weg en deelde de hoofdhuid in de 3 zogenaamde
verwarmers. Dit zijn hypothetische organen in borst en buik, de
bovenste, middelste en onderste verwarmer genaamd, die de organen
functioneel omhullen en fungeren als een soort thermostaat van het
lichaam. Later is het systeem van Zhu ontstaan; dit systeem is vooral in
Amerika populair geworden, vermoedelijk omdat Zhu zijn activiteiten daar
verder ontplooide.
Het systeem van Shunfa
Het
systeem ontwikkeld door Shunfa oriënteert zich direct aan de westerse
kennis van de gelokaliseerde hersenfuncties. Shunfa publiceerde over
zijn methode 2 boeken. In de jaren 70 van de vorige eeuw publiceerde hij
het eerste boek, dat hij als naam ‘Head Acupuncture’ meegaf (4). In 1965
begon Shunfa zijn onderzoek naar hoe acupunctuur inzetbaar was bij de
behandeling van patiënten met verlammingen. Hij ging er van uit dat als
lichaamsacupunctuur ingezet kan worden bij verlammingen waarbij
patiënten soms gepropageerde fenomenen in die ledematen voelen, dat
acupunctuur van de hoofdhuid bij het ontstaan van gepropageerde
fenomenen naar de aangedane ledematen ook therapeutische effecten zou
kunnen hebben. Door op de hoofdhuid diverse gebieden te onderzoeken die
in de buurt lagen van bijvoorbeeld de motorische cortex, vond hij
uiteindelijk die gebieden, die inderdaad bij sommige patiënten een
gepropageerd fenomeen induceerden. De eerste succesvolle behandeling was
in december 1972, toen Shunfa een patiënte met een rechtszijdige
hemiparese ten gevolge van een syfilis behandelde door in het gebied
boven de motorische cortex te gebruiken en de patiënte melding maakte
van een warmte sensatie in het verlamde lichaamshelft. Volgend op die
behandeling was patiënte weer in staat om de aangedane arm en been te
gebruiken. Een jaar eerder had Shunfa met succes de schedelacupunctuur
in kunnen zetten als anesthesie bij een chirurgische ingreep.
De
lokalisatie van de hersenfuncties vormt de basis van de selectie van de
schedelhuidregionen die gebruikt worden. In de afbeeldingen is te zien
hoe bijvoorbeeld de motorische, de sensibele, de spraak zones en de
extrapiramidale zone gedefinieerd zijn. Deze zones volgen precies de
lokalisatie van de hersenfuncties.
Figuur 1. Neuroacupunctuur zones volgens Shunfa
Shunfa werkte verder met zijn systeem, en diverse acupuncturisten zijn
met dit systeem in China opgeleid. Hij noemde zijn benadering later
schedelacupunctuur en recent verscheen een boek van zijn hand met een
serie patiëntvoorbeelden (5).
Het systeem van Zhu
Zhu
definieert een aantal therapeutische zones op het hoofd die krachtig met
de naald gestimuleerd dienen te worden (6). Daarnaast worden door Zhu
ademhalingsoefeningen en Taoïstische lichaamsoefeningen ingezet. Tijdens
de behandeling moet de patiënt bepaalde simpele ademhalingsoefeningen
uitvoeren, die gebaseerd zijn op qi gong.Tevens wordt wordt er tijdens
de behandeling niet gepraat, om door deze soort meditatie de effecten
van de naalden te versterken. Tijdens de behandeling wordt bij een
totale verlamming de patiënt gesuggereerd om de ademhalingsenergie via
een visualisatietechniek naar het aangedane lichaamsdeel te leiden. Als
er een gedeeltelijke verlamming bestaat, wordt aanbevolen om het
aangedane lichaamsdeel tijdens de stimulatie ook actief te bewegen. Ook
kan een familielid of assistent het lichaamsdeel bewegen in geval van
een complete paralyse.
Het
minder praktische aspect van Zhu’s schedelacupunctuur is, dat hij lange
Chinese naalden in de hoofdhuid brengt, een relatief pijnlijke methode,
waarbij de naalden dan 3 tot 24 uur op plaats blijven zitten.
Zhu zocht aansluiting bij de
traditionele Chinese acupunctuurliteratuur
zoals die bijvoorbeeld in het klassieke Chinese boek Ling Shu te
vinden is. Hierin staat: “ De hersenen vormen de zee van merg. Het bovenste
deel ligt direct onder de hoofdhuid, op de vertex als het punt Baihui”
(DM 20). In Zhu’s
schedelacupunctuur worden diverse zones gedefinieerd ten opzichte van
bekende klassieke acupunctuurpunten op de schedelhuid, de belangrijkste
daarvan zijn door hem benoemd als de Eding zone, de Dingzhen zone en de
Dingnie zone; elke zone wordt door Zhu ook weer verder onder verdeeld.
We zullen hier alleen de voor de neuroacupunctuur belangrijkste
onderdelen bespreken. Er wordt vaak gesteld dat bij aandoeningen boven
de nek aan dezelfde zijde geprikt moet worden, en bij aandoeningen onder
de nek contralateraal, maar dit is gebaseerd op theorie en er ontbreekt
duidelijke evidentie voor deze in China algemeen gehanteerde aanwijzing.
Figuur 2. Neuroacupunctuurzones volgens Zhen
De 3
voor de neuroacupunctuur belangrijkste zones zijn alle een vinger breed
en zijn afgebeeld op de bijgevoegde plaatjes. Behalve de somatotopische
lokalisatie in elke zone beveelt Zhu aan om per zone te zoeken naar
gevoelige plaatsen, om zo te beslissen waar de naald ingebracht moet
worden. Voor de behandeling van het merendeel van de neurologische
aandoeningen wordt het systeem van tonificatie gekozen, en wij vertalen
dit door het inzetten van 200 Hz electrostimulatie.
Een
voorbeeld van een zone bij Zhu is de Eding Zone: ‘Ding’ betekent top van
het hoofd en E (uitgesproken “uh”) is het voorhoofd. Deze zone
bestrijkt dus een deel van de schedelhuid van voorhoofd tot de vertex in
een vinger brede band vanaf net voor het acupunctuurpunt DM 24 lopend
tot DM 20. Deze zone representeert de yin zijde van het lichaam van het
perineum tot de vertex, en is onderverdeeld in 4 delen, Eding 1-4. De
Eding 1 zone is het voorste deel, even voor DM 24 en wordt gebruikt om
hoofd en halsproblemen te behandelen, zoals bijvoorbeeld oogproblemen,
maar ook om de geest helder te maken. Eding 4 is het laatste deel van de
zone, lopend van DM 21-DM 20 en kan ingezet worden voor menstruatie- en
mictiestoornissen. Als de zone ingezet wordt bij de behandeling van
neurogene blaasstoornissen, moet centraal in de zone geprikt worden en
gestoken worden in de posterieure richting.
Er
zijn in China veel studies gedaan naar de effecten van de
schedelacupunctuur vooral bij verlammingen op basis van een beroerte
(zie referenties 7-12). Dit zijn allemaal publicaties op basis van open
studies. Het is bijzonder moeilijk om een goed gecontroleerde
dubbelblinde placebo gecontroleerde studie uit te voeren naar de
effecten van de schedelacupunctuurvormen bij beroertes. Dit komt omdat
de variabiliteit van klinische beelden bij een beroerte bijzonder groot
is, waardoor het vastleggen van positieve effecten in series patiënten
methodologisch moeilijk is. Ook is de mogelijkheid om patiënten
dagelijks te behandelen kort na de beroerte in het westen minimaal, of
zelfs afwezig.
Contra-indicaties
Schedelacupunctuur heeft niet veel contra-indicaties. In het algemeen
worden als contra-indicaties genoemd: ernstige hypertensie (220/120),
cardiologische aandoeningen, infectieziekten, postoperatieve littekens
in de acupunctuur zone, zwangerschap en kinderen met een open fontanel.
Voor het inzetten van electroacupunctuur gelden de extra
contra-indicaties epilepsie en de aanwezigheid van een pacemaker.
Samenvatting
De
neuroacupunctuur zet hoofdzakelijk diverse vormen van schedelacupunctuur
in, al dan niet in combinatie met elektrische stoom op de naalden. De
vormen die ons het meest aanspreken is de YNSA en de vorm die door
Shunfa ontwikkeld is, omdat deze vorm de inzichten volgt die wij hebben
in de lokalisatie van de hersenfuncties. Schedelacupunctuur kan ingezet
worden bij uiteenlopende aandoeningen, maar wij hanteren deze methode
bij uitstek om patiënten met neurologische aandoeningen te behandelen.
Bij de behandeling van patiënten met een beroerte moet zo vroeg mogelijk
behandeld worden en aanvankelijk ook zo frequent mogelijk, waarbij wij
uit praktische overwegingen kiezen voor twee behandelingen per week. In
China worden de naalden veel en snel met de hand gemanipuleerd, een
techniek die bij ons minder voor de hand liggend is. Er zijn echter even
goede resultaten behaald met electroacupunctuur, waarbij een hoge
frequentie ingezet wordt (200 Hz). Tijdens de behandeling verdient het
in het algemeen de aanbeveling om de patiënt ademhalingsoefeningen te
laten doen met qi-visualisaties naar de aangedane lichaamsdelen. Dit
sluit ook mooi aan bij de moderne inzichten uit de
psychoneuroimmunologie.
Referenties
-
Zang Hee Cho, PhD; E.K. Wong; J. Fallon. Neuro-Acupuncture:
Scientific Evidence of Acupuncture Revealed.
Q-puncture, Inc., 2001.
- Ogal HP,
Hafer J, Ogal M, Krumholz W, Herget HF, Hempelmann G.
[Variations of pain in the treatment of one
classical acupuncture-point versus one point of Yamamoto's new scalp
acupuncture] Anasthesiol Intensivmed
Notfallmed Schmerzther. 2002
Jun;37(6):326-32. [article in German]
-
Lu Shoukang, Scalp acupuncture therapy and its
clinical application, Journal of Traditional Chinese Medicine
1991; 11(4):272–280.
-
Jiao Shun-fa. Head Acupuncture. Shanxi Publishing
House, Beijing, China, 1972.
-
Jiao Shunfa. Scalp acupuncture and clinical
cases. Foreign Languages Press, Beijing, China, 1997.
-
Zhu Mingqing, Zhu’s Scalp Acupuncture, Eight
Dragons Publishing, Hong Kong, 1992.
-
Zhu Mingqing, A Handbook for Treatment of
Acute Syndromes by Using Acupuncture and Moxibustion, Eight Dragons
Publishing, Hong Kong,1992.
-
Wang Yukang, et al., Treatment of apoplectic
hemiplegia with scalp acupuncture in relation to CT findings,
Journal of Traditional Chinese Medicine 1993; 13(3): 182–184.
-
Wang Hong, 52 cases of apoplexy treated with
scalp acupuncture by the slow-rapid reinforcing-reducing method,
Journal of Traditional Chinese Medicine 1994; 14(3): 185–188.
-
Wu Chengxun, Treatment of 1228 cases of
hemiplegia by scalp acupuncture (abstract of 1989 Chinese
language publication), Journal of Traditional Chinese Medicine
1990; 10(3): 227–228.
-
Ji Nan, et al., A
study on the mechanism of acupuncture therapy in the treatment of
sequelae of cerebrovascular accident or cerebral injury, Journal
of Traditional Chinese Medicine 1987; 7(3): 165–168.
-
Wan Zhijie, et al., Study on the treatment of
hemiplegia with scalp points, Practical Journal of Integrating
Chinese with Modern Medicine 1996; 9(4): 199–200.
|
